Οι νεοφασίστες που έχουν επανακάμψει εσχάτως στην πολιτική σκηνή Ελλάδας και Ευρώπης μαγαρίζουν συστηματικά τους όρους «πατριωτισμός» και «εθνικισμός», συσκοτίζοντας το νόημά τους. Η αλήθεια είναι ότι ο εθνικισμός γεννήθηκε τον 18ο αιώνα και αποτέλεσε κινητήριο δύναμη των μεγάλων προοδευτικών επαναστάσεων της εποχής (Αμερικανική, Γαλλική). Στον πυρήνα της εθνικιστικής ιδεολογίας βρισκόταν η πεποίθηση ότι πηγή νομιμοποίησης της πολιτικής εξουσίας δεν ήταν ούτε το «ελέω Θεού» δίκαιο των γαλαζοαίματων και του κλήρου, ούτε τα κληρονομικά προνόμια των ευγενών.
Ανεξάρτητα από τη θέση του στην κοινωνική ιεραρχία ή την καταγωγή του, κάθε μέλος μιας γεωγραφικής και πολιτισμικής κοινότητας, διέθετε ένα βασικό χαρακτηριστικό: αυτοπροσδιοριζόταν και αναγνωριζόταν ως Γάλλος (ή Ελληνας ή Αμερικανός κ.ο.κ). Και επειδή ακριβώς ήταν εξίσου Γάλλος μέ όλους τους υπόλοιπους Γάλλους, είχε τα ίδια πολιτικά δικαιώματα και τις ίδιες νομικές υποχρεώσεις με αυτούς. Ο εθνικισμός είναι λοιπόν άμεσα συνδεδεμένος με το αίτημα για εκδημοκρατισμό και αυτοδιάθεση των λαών, ενώ κύριοι εκφραστές του δεν ήταν αντιδραστικοί αντισημίτες, αλλά φιλελεύθεροι και προοδευτικοί διανοούμενοι. Και τα σύγχρονα δημοκρατικά Συντάγματα εδράζονται ακριβώς στην ιδέα ότι εκατομμύρια άνθρωποι, οι οποίοι δεν γνωρίζουν ο ένας τον άλλον, συνδέονται παρ’ όλα αυτά «σε μια κοινή μοίρα» (όπως όρισε το έθνος ο Οτο Μπάουερ) και έχουν υποχρέωση αφοσίωσης και αλληλεγγύης ο ένας στον άλλον.
Οπως σε κάθε ιδεολογία, έτσι και στον εθνικισμό, οι πολυετείς κοινωνικές ζυμώσεις και οι ιστορικές συγκυρίες παρήγαγαν και τερατογενέσεις, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ναζισμό. Ομοίως, τα «τάγματα εφόδου» των μαυροφορεμένων φουσκωτών στη σημερινή Ελλάδα δεν έχουν καμία σχέση με το πολιτικό και εκσυγχρονιστικό πρόταγμα του πατριωτισμού. Αντιθέτως, η εντυπωσιακή αύξηση της επιρροής τους αποδεικνύει τη σαγήνη που ασκούν, σε εποχές κρίσης, παρωχημένες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, από την εποχή του ανθρωπο-πιθήκου, όπως είναι η αγέλη. Για τους πραγματικούς πατριώτες, οι νόμοι, οι θεσμοί και τα όργανα της πολιτείας αποτελούν έκφραση της συλλογικής δημοκρατικής βούλησης του έθνους. Για τους νεοφασίστες, ισχύει ο νόμος της ζούγκλας, όπως ακριβώς στον Μεσαίωνα.
Ασχετα από το τι συμβαίνει στα άκρα του πολιτικού φάσματος όμως στη χώρα μας, γενικότερα, τα λόγια περισσεύουν, αλλά το πατριωτικό πνεύμα λείπει. Καθημερινές πρακτικές εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μας καταδεικνύουν ότι η αφοσίωσή τους δεν έχει σημείο αναφοράς την πολιτική κοινότητα του έθνους, αλλά τους εαυτούς τους, την οικογένειά τους, το χωριό τους, τη συντεχνία, τη φατρία τους, όπως συνέβαινε στις προνεωτερικές κουλτούρες, πριν από τη γέννηση των εθνών. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί; Οταν η Ελλάδα καταρρέει, αλλά κοιτάς πώς θα τακτοποιήσεις τους συγχωριανούς, κολλητούς ή συγγενείς σου στο μετρό, το τραμ, την ΕΡΤ ή τη Βουλή, τότε δεν έχεις εθνική συνείδηση. Οταν βρωμίζεις, βανδαλίζεις ή εγκαταλείπεις την πόλη σου και τις υποδομές που δημιουργήθηκαν από το υστέρημα των συμπολιτών σου, τότε είναι σαφές ότι δεν έχεις την αίσθηση του συν-ανήκειν στην ευρύτερη κοινότητα του έθνους. Οταν κοιτάς πώς θα τη γλιτώσεις εσύ και η οικογένειά σου, φοροδιαφεύγοντας ή απαιτώντας εξωφρενικά προνόμια σε βάρος των υπολοίπων, τότε δεν είσαι πατριώτης.
Δεν ηθικολογώ. Ανεξάρτητα από το αν επιλέγουμε να ταυτιστούμε με το έθνος μας ή προτιμάμε να μείνουμε προσκολλημένοι σε βυζαντινά ή οθωμανικά πρότυπα, γεγονός είναι ότι, είτε μας αρέσει είτε όχι, ο κόσμος μας παραμένει -προς το παρόν τουλάχιστον- πολιτικά οργανωμένος σε έθνη. Αν λοιπόν αυτό που βλέπουμε στον χάρτη να ορίζεται από τον έξω κόσμο ως Ελλάδα καταρρεύσει, τότε θα πάρει μαζί του όλους όσοι βρίσκονται εντός των σαφώς προσδιορισμένων συνόρων του. Δεν θα μείνει τίποτα όρθιο, ούτε τα «μπούνκερ» των βορείων προαστίων ούτε η Βουλή ούτε οι γνωριμίες θα είναι ασφαλή καταφύγια για κανέναν. Με άλλα λόγια, θέλουμε δεν θέλουμε, ο πατριωτισμός είναι τελικά ζήτημα προσωπικής επιβίωσης.
Tου Νικου Χρυσολωρα
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_12/09/2012_460857
Ανεξάρτητα από τη θέση του στην κοινωνική ιεραρχία ή την καταγωγή του, κάθε μέλος μιας γεωγραφικής και πολιτισμικής κοινότητας, διέθετε ένα βασικό χαρακτηριστικό: αυτοπροσδιοριζόταν και αναγνωριζόταν ως Γάλλος (ή Ελληνας ή Αμερικανός κ.ο.κ). Και επειδή ακριβώς ήταν εξίσου Γάλλος μέ όλους τους υπόλοιπους Γάλλους, είχε τα ίδια πολιτικά δικαιώματα και τις ίδιες νομικές υποχρεώσεις με αυτούς. Ο εθνικισμός είναι λοιπόν άμεσα συνδεδεμένος με το αίτημα για εκδημοκρατισμό και αυτοδιάθεση των λαών, ενώ κύριοι εκφραστές του δεν ήταν αντιδραστικοί αντισημίτες, αλλά φιλελεύθεροι και προοδευτικοί διανοούμενοι. Και τα σύγχρονα δημοκρατικά Συντάγματα εδράζονται ακριβώς στην ιδέα ότι εκατομμύρια άνθρωποι, οι οποίοι δεν γνωρίζουν ο ένας τον άλλον, συνδέονται παρ’ όλα αυτά «σε μια κοινή μοίρα» (όπως όρισε το έθνος ο Οτο Μπάουερ) και έχουν υποχρέωση αφοσίωσης και αλληλεγγύης ο ένας στον άλλον.
Οπως σε κάθε ιδεολογία, έτσι και στον εθνικισμό, οι πολυετείς κοινωνικές ζυμώσεις και οι ιστορικές συγκυρίες παρήγαγαν και τερατογενέσεις, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ναζισμό. Ομοίως, τα «τάγματα εφόδου» των μαυροφορεμένων φουσκωτών στη σημερινή Ελλάδα δεν έχουν καμία σχέση με το πολιτικό και εκσυγχρονιστικό πρόταγμα του πατριωτισμού. Αντιθέτως, η εντυπωσιακή αύξηση της επιρροής τους αποδεικνύει τη σαγήνη που ασκούν, σε εποχές κρίσης, παρωχημένες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, από την εποχή του ανθρωπο-πιθήκου, όπως είναι η αγέλη. Για τους πραγματικούς πατριώτες, οι νόμοι, οι θεσμοί και τα όργανα της πολιτείας αποτελούν έκφραση της συλλογικής δημοκρατικής βούλησης του έθνους. Για τους νεοφασίστες, ισχύει ο νόμος της ζούγκλας, όπως ακριβώς στον Μεσαίωνα.
Ασχετα από το τι συμβαίνει στα άκρα του πολιτικού φάσματος όμως στη χώρα μας, γενικότερα, τα λόγια περισσεύουν, αλλά το πατριωτικό πνεύμα λείπει. Καθημερινές πρακτικές εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μας καταδεικνύουν ότι η αφοσίωσή τους δεν έχει σημείο αναφοράς την πολιτική κοινότητα του έθνους, αλλά τους εαυτούς τους, την οικογένειά τους, το χωριό τους, τη συντεχνία, τη φατρία τους, όπως συνέβαινε στις προνεωτερικές κουλτούρες, πριν από τη γέννηση των εθνών. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί; Οταν η Ελλάδα καταρρέει, αλλά κοιτάς πώς θα τακτοποιήσεις τους συγχωριανούς, κολλητούς ή συγγενείς σου στο μετρό, το τραμ, την ΕΡΤ ή τη Βουλή, τότε δεν έχεις εθνική συνείδηση. Οταν βρωμίζεις, βανδαλίζεις ή εγκαταλείπεις την πόλη σου και τις υποδομές που δημιουργήθηκαν από το υστέρημα των συμπολιτών σου, τότε είναι σαφές ότι δεν έχεις την αίσθηση του συν-ανήκειν στην ευρύτερη κοινότητα του έθνους. Οταν κοιτάς πώς θα τη γλιτώσεις εσύ και η οικογένειά σου, φοροδιαφεύγοντας ή απαιτώντας εξωφρενικά προνόμια σε βάρος των υπολοίπων, τότε δεν είσαι πατριώτης.
Δεν ηθικολογώ. Ανεξάρτητα από το αν επιλέγουμε να ταυτιστούμε με το έθνος μας ή προτιμάμε να μείνουμε προσκολλημένοι σε βυζαντινά ή οθωμανικά πρότυπα, γεγονός είναι ότι, είτε μας αρέσει είτε όχι, ο κόσμος μας παραμένει -προς το παρόν τουλάχιστον- πολιτικά οργανωμένος σε έθνη. Αν λοιπόν αυτό που βλέπουμε στον χάρτη να ορίζεται από τον έξω κόσμο ως Ελλάδα καταρρεύσει, τότε θα πάρει μαζί του όλους όσοι βρίσκονται εντός των σαφώς προσδιορισμένων συνόρων του. Δεν θα μείνει τίποτα όρθιο, ούτε τα «μπούνκερ» των βορείων προαστίων ούτε η Βουλή ούτε οι γνωριμίες θα είναι ασφαλή καταφύγια για κανέναν. Με άλλα λόγια, θέλουμε δεν θέλουμε, ο πατριωτισμός είναι τελικά ζήτημα προσωπικής επιβίωσης.
Tου Νικου Χρυσολωρα
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_12/09/2012_460857
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου